Kişi və qadın cinsiyyət orqanlarının quruluşu, və ya insan orqanizminin reproduktiv sistemi.
Anatomik quruluşun və öz orqanizminin funksiyalarının öyrənilməsi və hər bir insanın həyatında bu əhəmiyyətli dövrü qiymətləndirməyə və daha yaxşı anlamaqa kömək edəcək.
Kişi cinsiyyət sistemi
Kişi cinsiyyət orqanları növbəti anatomik elementləri daxil edir: daxili — Xaya (kişi cinsiyyət vəziləri), toxumçıxarıcı kanallar, xaya artımı, prostat vəzi, xaya kisəsi və cinsiyyət üzvü (penis).
Xaya (toxumluqlar, və ya testos) — bu yumru formalı iki vəzidir, hansılarda ki, spermatozoidlər istehsal edilir və kişi cinsiyyət hormonlarını (androgen və testosteron) sintezləşdirirlər.
Xaya qoruyucu funksiyanı yerinə yetirən kisəcikdə yerləşdirilmişdir. Kişi cinsi orqanı (şey) qasıq hissəsinin aşağı hissəsindədir. Məsaməli parçayla yaradılmışdır, hansı ki, iki böyük arteriyanın qanıyla təchiz edilir və ehtirslanma vaxtı qanla dolaraq, ölçülərdə şeyi artırmağ qabiliyyətinə malikdir, əyilmə bucağını dəyişdirərək(ereksiya). Penis dəri qırışı və selikli qabıqla örtülmüş bədənə və başa malikdir.
Sidik borusu, və ya sidik kanalı, — bu incə borudur, hansı ki, sidik kisəsiylə və yumurtanın toxum çıxardan boğazlarıyla birləşir. Onun, vasitəsilə sidik və sperma bayıra çıxarılır.
Toxumçıxarıcı kanallar — iki nazik borudur, hansılar ki, spermatozoidləri yumurtadan toxum torbasına düşür, harada onlar yığılırlar və yetişirlər.
Prostat vəzisi, və ya prostatik vəzi — əzələ orqanıdır, hansında ki, ağ rəngli maye istehsal edilir, hansı ki, spermatozoidlərlə qarışdırılaraq, spermanı yaradır. Prostat vəzisinin əzələlərinin ixtisarı vaxtı sperma sidik borusu vasitəsilə bayıra itələnir. Bu püskürmə adlanır.
Qadın cinsiyyət sistemi
Qadın cinsiyyət orqanları növbəti anatomik elementləri daxil edir: daxili - yumurtalıqlar, uşaqlıq və ya fallop boruları, uşaqlıq, uşaqlıq yolu (qın) və xarici — kiçik və böyük cinsiyyət dodaqları, klitor, Himeney (qız pərdəsi).
Yumurtalıqlar — forma və ölçülərinə görə böyük paxlanı xatırladan iki vəzidir. Onlar qadının qarın boşluğunun aşağı hissəsində uşaqlığın hər iki tərəfindən yerləşdirilmişdir. Yumurtalıqlarda qadın cinsiyyət hüceyrələri inkişaf edir — yumurtahüceyrələri — və qadın cinsiyyət hormonları sintezləşdirilir — estrogenlər.
Toxum hüceyrəsi yumurtalığın kiçik qovuq 24-30 gün ərzində yetişir, sonra qovuq parçalanır və yumurtahüceyrəsi uşaqlıq borularına çıxır. Bu ovulyasiya adlanır.
Uşaqlıq (fallop) boruları yumurtalıqlarla uşaqlıqın boşluğunu birləşdirirlər. Fallop borularında spermatozoidlə yumurtahüceyrəsinin mayalanması olur.
Uşaqlıq — bu içəridən selikli qişala döşənmiş armudu xatırladan boşluq əzələ orqanıdır.
Uşaqlıq üç deşiyə malikdir: fallop borularıyla birləşdirən iki yan, və alt, uşaqlıq yolu vasitəsilə boyunu birləşdirən. Nə vaxt ki, mayalandırılmış yumurtahüceyrəsi uşaqlığa düşür, o uşaqlığın divarına bərkidilərək selikli qişaya enir. Burada rüşeym inkişaf edir. Mayalanmayan yumurtahüceyrəsi uşaqlığın selikli qişasının hissələriylə və qanın az miqdarıyla birlikdə qadının orqanizmindən çıxır. Bu aybaşı adlanır.
Uşaqlığın alt nazik hissəsi boyun adlanır. Uşaqlığın və uşaqlıq yolunun boyunu hamilə qadınlarda doğuş kanalını yaradırlar, hansı ki, doğuluş vaxtı uşaq uşaqlığın boşluğundan bayıra çıxır.
Kiçik cinsiyyət dodaqları — bu uşaqlıq yolunun və sidik borusunun xarici girişini bağlayan dərinin qırışlarıdır. Burada klitor yerləşdirilmişdir, hansında ki, çox sinir reseptoru olur, bu ereksiya üçün məna kəsb edir. Kiçik dodaqların böyürlərindən böyük cinsiyyət dodaqları yerləşdirilmişdir.
Cinsiyyət əlaqəsinə malik olmamış qızlarda uşaqlıq yolunda xarici giriş incə birləşdirici-toxunmuş membranla bağlanmışdır, hansı ki, Himeney və ya qızlıq pərdəsi adlanır.
Cinsiyyət hüceyrələrinin yetişməsi
Kişi və qadın cinsiyyət hüceyrələrinin formalaşmasının prosesi qametogenez adlandırırlar, hansı ki, cinsiyyət vəzlərində olur və dörd dövrdən ibarətdir: artım, artma, yetişmə və formalaşma.
Artım vaxtı ilkin cinsiyyət hüceyrələri — qametoqoniyalar (spermatozoidlər və ya yumurtahüceyrələri) bir neçə dəfə mitoz üsülu ilə bölüşürlər.
Artmalar dövründə onlar növbəti dövrə hazırlanaraq ölçülərdə böyüyürlər. Yetişmə dövründə, meyoz prosesində, xromosomların miqdarının azaldılması olur, xromosomların haploid dəstiylə qadın və kişi cinsiyyət hüceyrələri yaranır. Axrıncılar, bölüşmədən, formalaşmalar dövründə daxil olurlar və yetişmiş kişi cinsiyyət hüceyrələrinə dəyişdiriləcəklər — spermatozoidlər və qadınlarda — yumurtahüceyrələrinə.
Böyük və əhəmiyyətli dəyişikliklər cinsiyyət yetkinləşməsi dövründə insanın orqanizmində baş verir və onlar xarici görünüşün, əhval-ruhiyyənin dəyişikliklərində, həmçinin inkişafın və reproduktiv sistemin orqanlarının formalaşmasının intensivliyində görünürlər.
Anatomik quruluşun və öz orqanizminin funksiyalarının öyrənilməsi və hər bir insanın həyatında bu əhəmiyyətli dövrü qiymətləndirməyə və daha yaxşı anlamaqa kömək edəcək.
Kişi cinsiyyət sistemi
Kişi cinsiyyət orqanları növbəti anatomik elementləri daxil edir: daxili — Xaya (kişi cinsiyyət vəziləri), toxumçıxarıcı kanallar, xaya artımı, prostat vəzi, xaya kisəsi və cinsiyyət üzvü (penis).
Xaya (toxumluqlar, və ya testos) — bu yumru formalı iki vəzidir, hansılarda ki, spermatozoidlər istehsal edilir və kişi cinsiyyət hormonlarını (androgen və testosteron) sintezləşdirirlər.
Xaya qoruyucu funksiyanı yerinə yetirən kisəcikdə yerləşdirilmişdir. Kişi cinsi orqanı (şey) qasıq hissəsinin aşağı hissəsindədir. Məsaməli parçayla yaradılmışdır, hansı ki, iki böyük arteriyanın qanıyla təchiz edilir və ehtirslanma vaxtı qanla dolaraq, ölçülərdə şeyi artırmağ qabiliyyətinə malikdir, əyilmə bucağını dəyişdirərək(ereksiya). Penis dəri qırışı və selikli qabıqla örtülmüş bədənə və başa malikdir.
Sidik borusu, və ya sidik kanalı, — bu incə borudur, hansı ki, sidik kisəsiylə və yumurtanın toxum çıxardan boğazlarıyla birləşir. Onun, vasitəsilə sidik və sperma bayıra çıxarılır.
Toxumçıxarıcı kanallar — iki nazik borudur, hansılar ki, spermatozoidləri yumurtadan toxum torbasına düşür, harada onlar yığılırlar və yetişirlər.
Prostat vəzisi, və ya prostatik vəzi — əzələ orqanıdır, hansında ki, ağ rəngli maye istehsal edilir, hansı ki, spermatozoidlərlə qarışdırılaraq, spermanı yaradır. Prostat vəzisinin əzələlərinin ixtisarı vaxtı sperma sidik borusu vasitəsilə bayıra itələnir. Bu püskürmə adlanır.
Qadın cinsiyyət sistemi
Qadın cinsiyyət orqanları növbəti anatomik elementləri daxil edir: daxili - yumurtalıqlar, uşaqlıq və ya fallop boruları, uşaqlıq, uşaqlıq yolu (qın) və xarici — kiçik və böyük cinsiyyət dodaqları, klitor, Himeney (qız pərdəsi).
Yumurtalıqlar — forma və ölçülərinə görə böyük paxlanı xatırladan iki vəzidir. Onlar qadının qarın boşluğunun aşağı hissəsində uşaqlığın hər iki tərəfindən yerləşdirilmişdir. Yumurtalıqlarda qadın cinsiyyət hüceyrələri inkişaf edir — yumurtahüceyrələri — və qadın cinsiyyət hormonları sintezləşdirilir — estrogenlər.
Toxum hüceyrəsi yumurtalığın kiçik qovuq 24-30 gün ərzində yetişir, sonra qovuq parçalanır və yumurtahüceyrəsi uşaqlıq borularına çıxır. Bu ovulyasiya adlanır.
Uşaqlıq (fallop) boruları yumurtalıqlarla uşaqlıqın boşluğunu birləşdirirlər. Fallop borularında spermatozoidlə yumurtahüceyrəsinin mayalanması olur.
Uşaqlıq — bu içəridən selikli qişala döşənmiş armudu xatırladan boşluq əzələ orqanıdır.
Uşaqlıq üç deşiyə malikdir: fallop borularıyla birləşdirən iki yan, və alt, uşaqlıq yolu vasitəsilə boyunu birləşdirən. Nə vaxt ki, mayalandırılmış yumurtahüceyrəsi uşaqlığa düşür, o uşaqlığın divarına bərkidilərək selikli qişaya enir. Burada rüşeym inkişaf edir. Mayalanmayan yumurtahüceyrəsi uşaqlığın selikli qişasının hissələriylə və qanın az miqdarıyla birlikdə qadının orqanizmindən çıxır. Bu aybaşı adlanır.
Uşaqlığın alt nazik hissəsi boyun adlanır. Uşaqlığın və uşaqlıq yolunun boyunu hamilə qadınlarda doğuş kanalını yaradırlar, hansı ki, doğuluş vaxtı uşaq uşaqlığın boşluğundan bayıra çıxır.
Kiçik cinsiyyət dodaqları — bu uşaqlıq yolunun və sidik borusunun xarici girişini bağlayan dərinin qırışlarıdır. Burada klitor yerləşdirilmişdir, hansında ki, çox sinir reseptoru olur, bu ereksiya üçün məna kəsb edir. Kiçik dodaqların böyürlərindən böyük cinsiyyət dodaqları yerləşdirilmişdir.
Cinsiyyət əlaqəsinə malik olmamış qızlarda uşaqlıq yolunda xarici giriş incə birləşdirici-toxunmuş membranla bağlanmışdır, hansı ki, Himeney və ya qızlıq pərdəsi adlanır.
Cinsiyyət hüceyrələrinin yetişməsi
Kişi və qadın cinsiyyət hüceyrələrinin formalaşmasının prosesi qametogenez adlandırırlar, hansı ki, cinsiyyət vəzlərində olur və dörd dövrdən ibarətdir: artım, artma, yetişmə və formalaşma.
Artım vaxtı ilkin cinsiyyət hüceyrələri — qametoqoniyalar (spermatozoidlər və ya yumurtahüceyrələri) bir neçə dəfə mitoz üsülu ilə bölüşürlər.
Artmalar dövründə onlar növbəti dövrə hazırlanaraq ölçülərdə böyüyürlər. Yetişmə dövründə, meyoz prosesində, xromosomların miqdarının azaldılması olur, xromosomların haploid dəstiylə qadın və kişi cinsiyyət hüceyrələri yaranır. Axrıncılar, bölüşmədən, formalaşmalar dövründə daxil olurlar və yetişmiş kişi cinsiyyət hüceyrələrinə dəyişdiriləcəklər — spermatozoidlər və qadınlarda — yumurtahüceyrələrinə.
